Kháng kháng sinh: 2 sai lầm ‘chết người’ về việc tự ý dùng thuốc và ca bệnh phải thở máy

Kháng kháng sinh, uống thuốc cả tháng trời không khỏi: Bệnh nhân phải thở máy

Việc lạm dụng thuốc kháng sinh quá mức đang là nguyên nhân gây ra tình trạng kháng kháng sinh đáng báo động như hiện nay. Điều này khiến các bệnh nhiễm khuẩn thông thường trở nên khó điều trị, kéo dài thời gian chữa bệnh và làm tăng nguy cơ tử vong, đặc biệt là đối với trẻ em và người lớn tuổi. 

BVĐK Tâm Anh TP HCM gần đây tiếp nhận bé A. (6 tuổi) nhập trong tình trạng sốt, ho khan, nghẹt mũi kéo dài, sưng đau amidan ngày càng nhiều. Người nhà bé cho biết, bệnh nhi đã điều trị 3 tuần kháng sinh ở cơ sở y tế khác nhưng không cải thiện.

Trước đó, bé cũng đã uống thuốc kháng sinh gần 1 tháng do mẹ tự đi mua tại tiệm thuốc. “Bé cơ địa hay bệnh, thiếu cân, vừa dứt viêm mũi họng là tái phát viêm amidan, uống kháng sinh nhiều đợt kéo dài quanh năm” mẹ bé chia sẻ.

Khám lâm sàng, nội soi tai mũi họng, ThS.BS.CKII Trần Thị Thúy Hằng, Trưởng khoa Tai Mũi Họng, Trung tâm Tai Mũi Họng, BVĐK Tâm Anh TP HCM cho biết: Bé A. bị áp xe quanh amidan – biến chứng viêm amidan. Bệnh nhi được rạch dẫn lưu ổ áp xe, đồng thời thực hiện kháng sinh đồ.

Kết quả ghi nhận, vi khuẩn gây bệnh đã kháng với các nhóm kháng sinh thông thường. Quá trình điều trị ban đầu dù dùng kháng sinh đúng liều lượng vẫn không hiệu quả. Bác sĩ Hằng điều trị theo phác đồ kháng sinh đặc hiệu kết hợp giảm viêm, tăng miễn dịch, theo dõi sát sau 5 ngày, bệnh mới cải thiện, bệnh nhi xuất viện.

Trường hợp kháng kháng sinh khác nặng hơn, ngấp nghé cửa tử là bệnh nhân T. (62 tuổi), tiền sử đái tháo đường type 2 và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Ông nhập viện trong tình trạng sốt cao, khó thở, ho đờm mủ kéo dài dù đã điều trị nhiều đợt kháng sinh theo chỉ định bác sĩ.

Kết quả chụp X-quang và cấy đờm tại bệnh viện ghi nhận ông T. bị viêm phổi nặng do vi khuẩn Klebsiella pneumoniae kháng hầu hết các nhóm kháng sinh thông thường. Tình trạng kháng thuốc khiến quá trình điều trị ban đầu không hiệu quả, nhiễm trùng lan rộng gây suy hô hấp, có dấu hiệu nhiễm trùng huyết. Ông T. phải thở máy, sử dụng kháng sinh phổ rộng kết hợp điều trị nâng đỡ toàn thân.

Sau hơn 4 tuần điều trị hồi sức tích cực, chăm sóc hô hấp chuyên sâu, ông T. mới qua giai đoạn nguy kịch. Tuy nhiên, chức năng phổi suy giảm, thể trạng yếu, vẫn cần theo dõi sát nguy cơ tái phát.

Kháng kháng sinh là gì?

Kháng kháng sinh là tình trạng vi khuẩn, virus, nấm hoặc ký sinh trùng vẫn phát triển dù đã dùng thuốc vốn có tác dụng tiêu diệt hoặc ức chế chúng. Lúc này, thuốc mất hiệu quả, dù được điều trị kháng sinh đúng liều, tuân thủ thời gian, bệnh vẫn không giảm mà còn nặng hơn, diễn tiến nhanh hơn. Quá trình điều trị vì thế phức tạp hơn và tốn kém hơn.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết: Mỗi phút, có đến… 19 ca tử vong do kháng kháng sinh. Tình trạng này cũng khiến gánh nặng về kinh tế trên toàn thế giới ngày càng nghiêm trọng. Mỗi năm, hàng trăm tỷ USD đã phải chi trả để kiểm soát số lượng tử vong do kháng thuốc cũng như để nghiên cứu loại kháng sinh mới.

Trước đây, hầu hết các bác sĩ đều xem nhẹ khái niệm “vi khuẩn kháng kháng sinh” vì ở thời gian ấy, việc kê toa thuốc kháng sinh cho bệnh nhân vẫn có hiệu quả rất tốt. Tuy nhiên, những năm gần đây, vấn đề này đã trở nên đáng báo động.

Các loại vi khuẩn đã thay đổi và trở nên bất hoạt đối với kháng sinh. Điều này có nguyên nhân đến từ việc các toa thuốc kháng sinh được kê bừa bãi, người dân thậm chí có thể mua kháng sinh tùy tiện ở bất kì hiệu thuốc nào. Sự rộng rãi và phổ biến của kháng sinh trong cuộc sống thường ngày đã và đang khiến các chủng vi khuẩn mới xuất hiện mạnh mẽ hơn.

Theo các số liệu ghi nhận đường, tình trạng kháng kháng sinh đang gia tăng và lên đến mức nguy hiểm ở tất cả các quốc gia trên thế giới. Mọi nhiễm trùng đều trở nên khó kiểm soát/điều trị hơn bao giờ hết vì các loại kháng sinh đã không còn ức chế được chúng.

Điều gì xảy ra khi bị kháng kháng sinh?

“Khi trẻ kháng kháng sinh kéo dài, điều trị khó khăn hơn, bác sĩ buộc phải dùng kháng sinh liều cao hoặc phối hợp nhiều loại thuốc, tiềm ẩn nguy cơ tác dụng phụ, đề kháng thuốc”, bác sĩ Hằng nói.

Theo bác sĩ Hằng, nhiều phụ huynh có thói quen cho con uống kháng sinh mỗi khi trẻ sốt, ho, sổ mũi hay đau họng, thậm chí mua lại toa cũ mà không tái khám. Việc mua thuốc dễ dàng tại nhà thuốc càng khiến tình trạng lạm dụng kháng sinh phổ biến hơn. Không ít cha mẹ còn tự ý ngưng thuốc khi thấy con đỡ sau vài ngày hoặc tự ý đổi thuốc, khiến trẻ dễ rơi vào vòng luẩn quẩn bệnh – thuốc, suy giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ đề kháng sinh.

Cùng với nhóm trẻ nhỏ, người có bệnh nền như đái tháo đường, viêm phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), suy gan thận cũng dễ bị vi khuẩn tấn công hơn khi thời tiết giao mùa. Nếu vi khuẩn đã kháng thuốc, bệnh diễn tiến nhanh, nặng hơn, tổn thương phổi lan rộng, nhiễm trùng huyết và suy đa tạng có thể xảy ra trong vài ngày. Việc điều trị đòi hỏi kháng sinh đặc hiệu, chi phí cao và thời gian nằm viện kéo dài, thậm chí nguy cơ tử vong.

Làm gì để phòng kháng kháng sinh?

Đối với việc sử dụng kháng sinh, nguyên tắc là chỉ dùng khi người bệnh có dấu hiệu nhiễm khuẩn. Dùng kháng sinh khi có chỉ định, tuyệt đối không tự ý mua hay dùng lại toa cũ. 

Người bệnh cần uống đủ liều, đủ thời gian, không ngưng thuốc giữa chừng dù đã đỡ. Việc lạm dụng hoặc dùng sai kháng sinh sẽ khiến vi khuẩn kháng thuốc, điều trị về sau khó khăn hơn, lâu khỏi hơn, nguy cơ tăng tác dụng phụ của thuốc, gây gánh nặng y tế. 

Chủ động khám với bác sĩ khi có dấu hiệu viêm nhiễm, tăng sức đề kháng, rửa mũi súc họng hàng ngày bằng nước muối sinh lý để ngăn ngừa viêm nhiễm, hạn chế uống kháng sinh.